“O xornalismo é libre ou é unha farsa.”
Rodolfo Walsh
Preto dun 35% da poboación do estado espanhol asegura evitar as noticias cando lhe resulta posíbel. Ben sexa debido a que os informativos deprímenos, anóxanos ou simplesmente porque non os consideran minimamente fiábeis, senón un mero espazo para o entretemento e o consumo, sen reflexo algún coa realidade material. Por tanto, a porcentaxe de persoas que deciden abstraerse da profesión xornalística parece aumentar irremediabelmente co paso dos anos.
Chegados a este punto, nestas linhas poderiamos alertar ao lector acerca dos perigos que para unha sociedade democrática supón o feito de substituír a información xornalística pola xungla de noticias sen contrastar, as mentiras e a mera propaganda envorcada nas redes sociais e en portais de internet de dubidosa orixe e intereses. Poderiamos facer gala dun fanatismo corporativista coa profesión e escribir parágrafo a parágrafo, unha alegación sentimentaloide e totalmente enganosa acerca do dereito a unha información veraz, a defensa da pluralidade e directamente tras ese populista alegación, enlazar sen miramentos unha conta de PayPal na que vostedes poderían contribuír a sufragar a pluma e a cesta da compra do que aquí escribe. Poderiamos facelo e sen dúbida isto comportaría un debate profundo acerca da moralidade do que aquí escribe, a profesionalidade do noso medio e a nosa verdadeira responsabilidade no que de xeito evidente sería un gran engano.
Quizais non podamos seguir sobrevivindo a base de heroes e persoas que sacrifican os seus proxectos vitais por unha causa común. Quizais non, pero sen ningunha dúbida non precisamos a máis mercenarios, arribistas e meros oportunistas que din querer salvar a nosa causa, cando simplesmente pretenden lucrarse con ela
Alarmar á poboación acerca dos perigos de buscar as súas propias fontes de información no medio dunha xungla capitalista na que o espectáculo e as marxes de beneficio fai moito tempo soterraron baixo toneladas de sensacionalismo e pura propaganda os máis mínimos restos de calquera ética xornalística, sería máis un acto sumamente egoísta e narcisista que un chamado á prudencia ou un xesto de responsabilidade colectiva. Cando na nosa televisión Eduardo Inda pode aparecer con apenas horas de diferenza enganando á súa audiencia acerca da fichaxe de Kylian Mbappé polo Real Madrid ou a suposta e inexistente relación económica da formación política Podemos co goberno iraniano ou a Revolución Bolivariana de Venezuela, unicamente por intereses comerciais ou políticos que nada tenhen que ver coa verdade ou o xornalismo, o menor dos problemas para o conxunto da poboación é o de ter que dedicar un tempo extra á hora de mergulhar e contrastar fontes de información alternativas. Si realmente buscan a verdade, sen ningunha dúbida comecen vostedes por expulsar aos mercadores do templo da información.
Non esquezamos que a pesar dos continuos informes e advertencias das autoridades europeas acerca do perigo que o crecente aumento da concentración mediática no estado espanhol supón para a liberdade de prensa e o dereito á información, o esmagador “cortijo” da burguesía en materia mediática, parece avanzar de forma imparábel, chegando a controlar en apenas seis grandes grupos mediáticos o 80% das audiencias de televisión e radio do país, cuxa “linha editorial” depende hoxe unicamente de catro conselhos de administración.
Os dous grandes conglomerados privados, Mediaset e Atresmedia, tenhen a capacidade de decidir a información que o 58% da audiencia espanhola recibe nos seus fogares cada día, obtendo por iso o 89% dos ingresos por publicidade da televisión en formato aberto. Por tanto, debemos reparar en que a tentación de observar a información como un mero produto e ao espectador como un simple consumidor, transformando desta forma ao xornalismo nun lucrativo negocio no que as diferentes empresas tenhen a última palabra mediante o investimento en publicidade e a súa participación no accionariado dos conglomerados mediáticos, parece evidente. A ética, a profesionalidade e os máis mínimos principios do Código deontolóxico do xornalista, quedan soterrados no incuestionábel reino do cinismo.
Nun sistema capitalista, rexido con man de ferro polas marxes das taxas de ganancia e a crecente acumulación de poder, a competencia é desapiadada e a moral escasa. Mentres espazos de poder burgués como o Grupo Planeta, Telefónica, Grupo Prisa ou a Igrexa católica acumulan benéficos económicos e políticos traficando coa información e manipulando ata a saciedade a realidade social, miles de trabalhadores, miles de profesionais da información son arroxados a un mercado laboral cainita, precario e francamente suicida para calquera persoa íntegra ou comprometida co desexo de cimentar un cambio social que repercuta no benestar e a xustiza colectiva.
O aumento do peche de medios de comunicación, a crecente presenza dos expedientes de regulación de emprego como realidade cotiá no sector, os recortes extremos nos persoais, a dependencia das subvencións e o beneplácito institucional, sempre terreo abonado para o caciquismo, a esmagadora realidade do colaborador e o freelance como método de uberización da profesión, a insultante falta de medios, os raquíticos soldos, mesmo nas zonas de conflito armado e a crecente foxnewrización dos contidos, elaborados cada vez en maior medida con materiais roubados aos propios espectadores e emitidos sen contexto ou verificación algunha, deixaron ao xornalista ó pé dos cabalos. Arroxado á precariedade como norma e a submisión e manipulación como última esperanza para conseguir un mínimo de estabilidade dentro da profesión. Hoxe o xornalismo espanhol tan só é lugar para mercenarios, o xornalista integro, o militante ou o sonhador, carecen de posibilidades para sobrevivir nun mundo que no melhor dos casos élhes xa alheo e na maioría deles preséntaselhes hostil.
Alarmar á poboación acerca dos perigos de buscar as súas propias fontes de información no medio dunha xungla capitalista na que o espectáculo e as marxes de beneficio fai moito tempo soterraron baixo toneladas de sensacionalismo e pura propaganda os máis mínimos restos de calquera ética xornalística, sería máis un acto sumamente egoísta e narcisista que un chamado á prudencia ou un xesto de responsabilidade colectiva
Por todo iso, hei de reconhecer que non me sorprende nin o máis mínimo as palabras de Antonio Maestre reconhecendo no programa de radio “Carne Cruda”, dirixido por Javier Gallego, que á hora de informar acerca das corruptelas e escuras tramas políticas nas que se atopaba inmerso o seu xefe, o xornalista, presentador e directivo de televisión espanhol, Antonio García Ferreras, decidiu non inmolarse e pasar con cautela sobre ese asunto, evitando con iso un despedimento que podía afectar significativamente á súa carreira e con iso ao nivel de vida e consumo ó que o aínda xornalista da Sexta debe estar habituado.
Non é sorprendente que o mesmo xornalista que unicamente abandonou un espazo tan reaccionario como “El programa de Ana Rosa” unha vez deixou de ser útil para a manipulación mediática matinal de Telecinco ou que compartiu espazo con Inda ou Marhuenda cada sábado noite facendo da información política un show deleitábel e sumamente alienante, decidise á súa vez abandonar un medio independente como La Marea e aferrarse á La Sexta para evitar a precariedade e o frío da coherencia de clase no mundo capitalista. O que con todo si resulta sorprendente e mesmo insultante, é que para algúns de vostedes personaxes como este sigan supondo un exemplo, un referente ou mesmo un líder na trincheira contra o sistema capitalista e os seus nocivos efectos para o conxunto da clase obreira. Resultaría en realidade un fenómeno con difícil explicación si non atendésemos a que aqueles que manexan os fíos desta marioneta periodística controlan o 80% da información e as mensaxes que vostedes reciben, establecendo con iso o rol de cada personaxe neste sainete tráxico no que se transformou a nosa existencia:
O fascista recalcitrante que coas súas saídas de ton e exabruptos deixa ao sádico ultraliberal en bo lugar, o comunista trasnoitado que unicamente grita incongruencias populistas á sionista independentista, facendo con isto do marxismo e a defensa do dereito de autodeterminación unha basta caricatura en horario de máxima audiencia, o mozo político radical que no seu papel de tertuliano rematará renunciando á revolución e compartindo vecinhanza cos directivos da cadea, o xornalista esquerdista que nega capaz de negar que Stepán Bandera fose un colaborador do nazismo e aplaude ao réxime de Zelenski co Guernica de Picasso tatuado no seu brazo, o sempre presente ex falanxista transformado en político campechano nunca moi afastado da patronal correspondente, a presentadora que conta as horas para ser refugada na súa profesión pouco despois de verse obrigada a renunciar tamén ao amor de Leonardo DiCaprio, o experto en volcáns, pandemias e xeopolítica, todo iso concentrado na mesma persoa…
Centos son os papeis presentes nunha eterna obra na que sempre careceu de espazo a voz e o sentir real da clase trabalhadora. A revolución non será televisada e hoxe non existen xornalistas de esquerda nas súas pantalhas. Si así o consideran, lembren de novo as palabras de Antonio Maestre asegurando que nunca se inmolaría mordendo a man que lhe dá de comer. Quizais esa sexa a única verdade absoluta que escoiten da boca do xornalista e documentalista espanhol.
Preto dun 35% da poboación do estado espanhol asegura evitar as noticias cando lhe resulta posíbel
Na súa campanha contra os CDR, cando coqueteaba coa xestión de Feijóo, cada vez que sinalou a Venezuela, Rusia ou Siria como réximes indesexábeis, no seu papel nas intrigas políticas do parlamentarismo do estado espanhol ou nos numerosos silencios que nunca conheceremos. En cada unha desas ocasións Antonio Maestre corroborou inconscientemente as acertadas palabras do ensaísta e novelista ecuatoriano, Juan Montalvo, reproducidas posteriormente polo ex presidente de Ecuador, Rafael Correa, nun popular incidente coa xornalista Ana Pastor: Desde que se inventou a imprenta, a ‘liberdade de prensa’ é a vontade do dono da imprenta.
Quizais a decisión de aceptar a chantaxe, e abrazar a oferta do sistema, sexa comprensíbel para algúns de vostedes, quizais non todos podamos ser ou esixir a outros que sexan tan coherentes e íntegros como Julian Assange, como Pepe Rei, José Félix Azurmendi e tantos outros que na profesión xornalística, a militancia política, cultural ou nas súas contornas de trabalho, decidiron dar un paso á fronte e inmolarse por uns ideais, complicando sumamente con esa decisión as súas vidas. Renunciando á tranquilidade profesional, a comodidade dun soldo seguro a final de mes e a capacidade de consumo propia de quen deciden fuxir das marxes e a pelexa continua contra o sistema. Quizais non podamos seguir sobrevivindo a base de heroes e persoas que sacrifican os seus proxectos vitais por unha causa común. Quizais non, pero sen ningunha dúbida non precisamos a máis mercenarios, arribistas e meros oportunistas que din querer salvar a nosa causa, cando simplesmente pretenden lucrarse con ela. A eles, nunca os precisaremos.