«Hoxe é máis difícil que nunca antes na historia comprobar a veracidade da información que nos chega. Non hai tempo, a nosa adicción aos datos non nos deixa deternos. Os datos ao alcance da xente son demasiados, imposibles de manexar.»
Rosa Moro
«Como preguntes algo que se salga do manual, pois non volverás saír na televisión. A nosa liberdade de prensa e de expresión.»
Pascual Serrano
«O comerciante non vende o seu produto ao consumidor, vende o consumidor ao seu produto. Non mellora ou simplifica a súa mercadoría, senón que se degrada e simplifica ao cliente.»
William Burroughs
“O xornalismo é libre ou é unha farsa.”
Rodolfo Walsh
“Desde que se inventou a imprenta, a liberdade de prensa é a vontade do dono da imprenta. Non se enganes Ana”, con esas palabras respondía o ex presidente de Ecuador Rafael Correa á entón asalariada de Televisión Española, Ana Pastor. Ata ese momento, a entrevista transcorrera nun ton tenso, enmarañado, máis propio do espectáculo sensacionalista que do xornalismo que un espera atopar como marca dun ente público. A xornalista española insistía en «acurralar» ao seu entrevistado cun discurso estruturado desde unha visión profundamente etnocentrista, parcial, na que as iniciativas políticas do goberno ecuatoriano, na súa contenda por erradicar os desmedidos privilexios dos que historicamente gozaran ata aquel momento os medios de comunicación privados do país, eran vistos e presentados ante a audiencia española como medidas de corte autoritario, claramente alleas aos valores relativos ao concepto burgués de liberdade de prensa.
Quizais descoñecía naquel momento Ana Pastor o nocivo uso político que as grandes corporacións mediáticas ecuatorianas facían do seu incontestable monopolio informativo, talvez durante o desenvolvemento daquela entrevista ignorase ou fose incapaz de interconectar a profunda relación das oligarquías máis reaccionarias do continente coa represión, os desaparecidos entre a disidencia, os numerosos golpes de estado e a profusión dun clima guerracivilesco e profundamente antidemocrático, emitido e publicado puntualmente a modo de terreo abonado para a violencia, por eses actores mediáticos/empresariais de xeito evidente escasamente parciais ou pacíficos. Poida que fose así ou simplemente poida que por aquel entón a xornalista española, hoxe adaíl do xornalismo máis corporativista e o autogalardonado progresismo televisivo español, xa actuase como parte dun mecanismo perfectamente engraxado e coordinado, que unicamente pretendía falsear e desfavorecer o relato, coa intención de transformar a toma e ampliación do poder popular ecuatoriano, tamén no campo da información e as comunicacións, nunha crónica de clase centrada na falacia do autoritarismo e a falta de democracia no país. Democracia transformada por Occidente nun significado carente de contido para moitos pobos aínda colonizados, máis aló do obrigado intercambio da súa soberanía e recursos polo dereito a participar nunha performance electoral na que chegar a elixir entre diferentes figuras partidistas, todas elas cun mesmo dono. Parafraseaba por tanto moi oportunamente Rafael Correa ao ensaísta e novelista ecuatoriano, Juan María Montalvo Fiallos, para desmontar a cínica prepotencia do xornalismo europeo, créndose libre ante o indio baixo a censura capitalista e a ditadura da precariedade e o desemprego.
Cando escribo estas liñas, poida que o exército da Federación Rusa quedase sen combustible, tal e como os medios occidentais sinalaban durante o pasado febreiro, poida que o que realmente se estean esgotando entre as tropas rusas sexan as súas reservas de mísiles, extenuadas por deixar a gran parte de Ucraína sen luz, a base de bombardear unicamente parques infantís e diversos obxectivos civís, ou quizais, en Moscova produciuse xa o tan anunciado e esperado golpe de estado contra Putin, xusto un segundo antes de que as perfectamente equipadas e mellor moralizadas tropas democráticas ucraínas chegasen á capital rusa, froito do seu avance imparable, puntualmente narrado e difundido en todos os faladoiros políticos europeas. Por outra banda, quizais a realidade sexa máis terca que a ficción televisiva á que algúns chaman xornalismo e cando vostedes se atopen lendo estas liñas, simplemente miles de soldados ucraínos e rusos se atopen nunha fronte de batalla moi distinto ao que ocupan as plumas dos mercenarios da información que, ao seu aleivoso, indigno e remunerado modo, hoxe tamén libran unha cruenta batalla por tentar blindar a hexemonía occidental fronte ao inimigo ruso.
Nos tempos da información como mero espectáculo sensacionalista, a inmediatez como dopamina ponzoñosa para o debate público e a veneración ao maremoto de datos fríos, illados e impersoais como corpo sacrosanto do xornalismo burgués, prodúcese o paradoxo de sociedades que viven rodeadas de información, pero á súa vez móstranse totalmente incapaces de fuxir da mentira, a manipulación e a propaganda. Un pobo atafegado pola información que se mostra totalmente incapaz de informarse con veracidade, incapaz de utilizar a verdade e o coñecemento como elementos revolucionarios. Como ferramentas de cambio.
Por todo iso, cando o petulante Pedro Rodríguez adorne co seu fútil verborrea cada puntual sarta de falacias mañaneras, cando os hobbits do belicismo occidental, Jesús M. Pérez Triana, Yago Rodríguez ou Fernando Arancón, repitan en antena consignas precisas para a Alianza Atlántica, cando os correspondentes Alberto Sicilia ou María Sahuquillo reproduzan sobre o terreo punto por punto a teoría da Axenda Setting, aderezada con innumerables falacias e oportunas imprecisións ou a censura alcance no seo do suposto medio progresista Público ao ex embaixador de Nicaragua Augusto Zamora, pero non ao relativista e equidistante Santiago Alba Rico, lembren as palabras de Rafael Correa e pregúntense polo dono da imprenta, pregúntense polo financiamento, polos beneficiados tras cada peza informativa e os intereses e fíos ocultos tras a representación que nese momento ocupa o escenario. Quizais só así, mediante a crúa elección da pílula azul, logremos ao fin tomar conciencia e comezar a comprender e dar uso á verdade como un elemento claramente revolucionario.