«Facer a paz, atopei, é moito máis difícil que facer a guerra.»
Gerry Adams
José Pardines Arcay, Jorge Juan García Carneiro, José Lasa Arostigui, José Ignacio Zabala, Javier Pérez Arenaza, Miriam Barrera Alcaraz, José Ramón Domínguez Burillo, María Doleres González Catarain, Luis Isasa Lasa, Jesús María Basáñez, Miguel Ángel Blanco Garrido, Silvia Martínez Santiago, Xabier Galdeano, Lucía Urigoitia, José Ramón Goikoetxea Galparsoro, Josu Muguruza, Miguel Isaías Carrasco… Arnaldo Otegi Mondragon.
2472 atentados despois e tras derramar o sangue de 849 vítimas mortais, os nomes de Jean- Serge Nérin, Carlos Sáenz de Tejada e Diego Salvá, convertíanse finalmente nos últimos en sumarse á memoria mortal do conflito político entre Euskal Herria e o estado espanhol.
829 vítimas, non menos de 4.000 presos torturados nos cárceres espanhois, onde moitos perderían a súa vida, e aínda hoxe 190 reclusos da banda terrorista repartidos por todo o estado, atendendo a un réxime penal desenhado para executar unha planeada vinganza e moi afastada por tanto do obxectivo lóxico de ponher fin ao conflito entre a banda terrorista e Madrid. Simples nomes e números para tentar esbozar o retrato dunha guerra aberta entre dúas posicións confrontadas, nomes que esconden o sangue derramado, a sen razón da violencia e a ameaza da das armas que durante medio século acompanhou á sociedade vasca ante a incapacidade de encarar unha vía política que puidese ponher fin ao conflito con Madrid.
O fin do terrorismo e a loita armada en “Euskal Herria”, non supón o final do conflito vasco, senón tan só un cambio de escenario
Moitos foron os que pagaron coa súa vida ista imposibilidade de silenciar antes de que fose demasiado tarde o enfrontamento armado: Fernando Múgica, José Lasa Arostegui “Joxean”, José Ignacio Zabala “Joxi”, Ernest Lluch, Javier Pérez Arenaza e Sogorb, Miguel Ángel Blanco… Diferentes sensibilidades da sociedade vasca, diferentes caracteres políticos e sentimentos cara á súa terra, pero todos eles unidos polo silencio previo ao clic da pistola dun terrorista ou a bomba lapa debaixo dos seus coches que lhes arrebataría a vida e a voz.
Durante demasiado tempo a sociedade vasca viviu os seus días afeita ao son das explosións, o medo ante un uniforme chamando á súa porta, os prantos e as sirenas. Un pobo preso dos seus propios desexos e temores, unha sociedade privada da súa propia voz, que reamatou por esconderse tras os sentimentos de odio de quen o perdía todo tras un atentado terrorista ou o sentimento de vinganza de quen se afixo forzosamente a ver nos encapuchados a súa única vía de representación política fronte á constante represión do estado espanhol.
Nacía deste xeito en Euskal Herria unha cultura do medo e do terror, unha lexitimación por parte de amplos sectores da sociedade da forza como única interpelación válida ante o adversario político. E con iso, nacían tamén as profundas feridas que aínda hoxe comezan a cicatrizar. Entre a dor e a barbarie daqueles anos de chumbo, escóndese o transfondo dun conflito que perdurou no estado espanhol como un dos máis sanguentos enfrontamentos políticos da nosa era.
Aínda hoxe desde o estado espanhol continúanse negando realidades sociais como Bateragune ou xudiciais como o caso Txapartegi
Un conflito con dous actores políticos que exerceron violencia desmedida contra o seu adversario. Resulta por tanto incomprensíbel que pese ao anuncio da banda terrorista en 2011 do cesamento definitivo da actividade armada, nun comunicado de apenas dous minutos e medio de duración, o último conflito armado de Europa permaneza aínda hoxe latente no día a día dos vascos e vascas ante a negativa do estado espanhol a dar pasos firmes para a súa resolución. Negativa especialmente incomprensíbel, cando desde Euskadi téntase hoxe facer política xa se o peso das armas na mesa.
Curiosamente, aqueles que durante décadas non dubidaron en modular os seus discursos ou en tomar asento en primitivas negociacións ante os terroristas prometendo «xenerosidade, man tendida e espírito aberto» sempre que a política substituíse ás armas, hoxe son os mesmos que mostran unha incomprensíbel pero cortante negativa ante a perspectiva de asumir o labor de quen nun proceso de paz ten o deber de representar a un estado fronte a un conflito armado dentro das súas impostas fronteiras.
Desde que no décimo quinto congreso do Partido Popular Vasco, Mariano Rajoy fixese mención ao comunicado de ETA, ponhendo de novo o acento do seu discurso na negativa do goberno espanhol a establecer calquera tipo de diálogo coa organización terrorista – e sinalando a persecución policial como a única decisión política capaz de ponher fin ao conflito – os pasos dos diferentes gobernos de Madrid non avanzaron un ápice nun caminho alternativo e democrático para ponher a esta situación, encarando con firmeza a oportunidade única deste proceso de paz iniciado desde Euskal Herria.
A negativa para establecer un diálogo necesario entre as dúas partes do conflito, a represión penal sobre os presos vascos e a política oportunista de Madrid que utiliza a voz das vítimas para xustificar unha decisión exclusivamente política que pretende marxinar á esquerda abertzale – que non parece atopar xustificación nunha sociedade vasca profundamente comprometida coa normalización da convivencia política e social dun pobo que aínda hoxe arrastra profundas cicatrices froito da violencia – supón unha profunda vergonha e unha anomalía histórica no papel que calquera estado democrático debería desenvolver nun proceso de paz.
Resulta incomprensíbel que pese ao anuncio da banda terrorista en 2011 do cesamento definitivo da actividade armada o último conflito armado de Europa permaneza aínda hoxe latente no día a día dos vascos e vascas ante a negativa do estado espanhol a dar pasos firmes para a súa resolución
Aínda hoxe desde o estado espanhol continúanse negando realidades sociais como Bateragune ou xudiciais como o caso Txapartegi. Perséguese de forma antidemocrática á mocidade vasca como sucedeu en Altsasu e desde as institucións incide-se na vinganza como método de xustiza mantendo políticas penais carentes de calquera cobertura legal e políticas incomprensíbeis a día de hoxe como o é a dispersión de presos. Método de represión que non só castiga aos terroristas, senón que o fai especialmente coa súa contorna familiar e social.
A todo iso, debemos sumar ademais o continuo uso de artificios legais destinados a lograr privar aos presos etarras dos principios tendentes á unificación do dereito na Unión Europea que lhes permitiría en certos casos acceder á rebaixa de condenas ao ver descontados os períodos cumpridos en prisión noutros países pertencentes á Unión Europea. O goberno espanhol fai por tanto mostra dunha clara intransixencia pouco comprensíbel para quen se atopa ante a posibilidade histórica de soterrar definitivamente a violencia como método político en Euskadi.
De novo, os mecanismos do estado de dereito forzan-se e retorcen-se, para buscar a sanción en lugar do entendemento. Dez anos despois do cesamento permanente do ruído das armas, o silencio e os sentimentos de vinganza soterrada durante tantos anos, continúan dificultando a volta á normalidade dunha sociedade xa demasiado afeita ao enfrontamento irresolúbel. Resulta por tanto preciso que as diferentes realidades enfrontadas en Euskal Herria durante tanto tempo nunha desapiadada loita armada, comecen a ver nas concesións ao adversario non unha cesión ante o inimigo, senón unha oportunidade para a sociedade no seu conxunto e unha vía para o diálogo político sen límites impostos.
Durante demasiado tempo a sociedade vasca viviu os seus días afeita ao son das explosións, o medo ante un uniforme chamando á súa porta, os prantos e as sirenas.
Dez anos despois do fin da violencia e atendendo ás recentes reaccións desde Madrid ante unha nova man tendida da esquerda abertzale, ante un novo perdón claro e contundente en boca de Arnaldo Otegi, representante político vasco que tanto contribuíu ao proceso de paz na súa terra e que durante seis anos incomprensibelmente viu silenciada a súa propia voz, sen que aínda hoxe ninguén pedise perdón ou cesase nos seus intentos por exercer unha política de represión sobre calquera voz incómoda na esquerda abertzale, a conclusión obvia é que a diferenza do sucedido no pasado no Ulster, o estado espanhol aínda hoxe non está preparada para encarar definitivamente a paz.
Debemos ter sempre que presente que o fin do terrorismo e a loita armada en “Euskal Herria”, non supón o final do conflito vasco, senón tan só un cambio de escenario. Un proceso onde a voz do independentismo non desapareceu da sociedade co cesamento do ruído das armas, senón que se transformou no que nunca debeu deixar de ser: unha confrontación ideolóxica onde a única voz válida é a do pobo libre. Un pobo que aínda sofre nas súas carnes a rutina da represión e a violencia do estado nas súas rúas. Aínda hoxe, seguen a policía, a política e a xustiza espanhola amosando-se incapaces de renunciar á guerra sucia e á represión para iniciar un diálogo democrático en Euskadi. Quizais, atendendo a pura lóxica estes sexan os primeiros xestos que realmente deberían preceder a calquera posibilidade de perdón compartido por toda a sociedade vasca.